Türkiye'de gelir dağılımındaki eşitsizlik artıyor

TÜİK'in 2022 Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması sonuçlarına göre, Türkiye'de en zengin yüzde 20'lik kesimin toplam gelirden aldığı pay yüzde 48'e yükselerek 16 yılın en yüksek seviyesine ulaştı. En düşük gelire sahip yüzde 20'lik kesimin payı ise yüzde 6'ya düştü. Yıllık ortalama hane halkı geliri yüzde 28,3 artışla 98 bin 416 liraya çıkarken, gelir dağılımı eşitsizliğini gösteren Gini katsayısı 2009'dan bu yana en yüksek değer olan 0,415'e ulaştı. Ücretli çalışanların gelirlerindeki artış oranı diğer gruplara göre daha düşük kaldı.

Türkiye'de 2018'den bu yana sefalet oranı artış göstermiş ve Dünya Sefalet Endeksi yüzde 93.9'a ulaşmıştır. Ülkede en zengin 13 milyarderin serveti 38.9 milyar dolar iken, nüfusun yarısının toplam serveti 38.5 milyar dolardır. Gelir dağılımındaki adaletsizlik, özellikle pandemi sonrası daha da belirginleşmiştir. ABD'de ve diğer bazı ülkelerde zenginler, servet vergisi getirilmesini savunurken, Türkiye'nin zenginlerinden bu konuda bir girişim görülmemektedir.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, Türkiye ekonomisi 2022 yılında yüzde 5,6 oranında büyüme kaydetti. İşgücü ödemeleri yüzde 82,7 artış gösterirken, net işletme geliri yüzde 115,2 arttı. Buna rağmen, işgücü ödemelerinin Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYH) içindeki payı yüzde 26,5'e düşerek, 1998'den beri en düşük seviye olan yüzde 25,2'ye geriledi. Kişi başına düşen milli gelir ise 2022'de 10 bin 655 dolara yükseldi.

TÜİK verilerine göre Türkiye'de kişi başı milli gelir 13 bin 110 dolar olarak belirlenmiş olmasına rağmen, bu ortalama herkese eşit dağılmıyor. Asgari ücretliler ve emekliler, ortalama milli gelirin çok altında gelirlerle yaşamak zorunda kalıyor. İş gücü ödemelerinin milli gelirden aldığı payın artmasına rağmen, bu durum geçici bir iyileşme olarak değerlendiriliyor ve gelir dağılımındaki dengesizlikler devam ediyor. Türk-İş'in verilerine göre, açlık ve yoksulluk sınırı her geçen gün artarak, dört kişilik bir ailenin temel ihtiyaçlarını karşılaması giderek zorlaşıyor.

Türkiye'de göreceli yoksulluk oranı, medyan gelirin yüzde 50'si dikkate alınarak hesaplandığında bir önceki yıla göre düşüş göstermiş, ancak medyan gelirin yüzde 60 ve yüzde 70'i esas alındığında yoksulluk oranlarında artış görülmüştür. Pandemi döneminde uygulanan kısa çalışma ödeneği gibi sosyal yardımlar, en düşük gelir grubunun durumunu iyileştirmiş olabilir. Ancak, asgari ücretin norm ücret haline gelmesiyle, en yoksulların biraz üzerindeki gelir grubunun durumu göreceli olarak kötüleşmiştir. Ayrıca, gelir dağılımındaki eşitsizlikler ve medyan gelirin ortalama gelirin oldukça altında kalması, yoksulluk ölçüm yöntemlerinin yeniden değerlendirilmesi gerektiğini göstermektedir.