Britanya, son kömür santralini bugün kapatıyor

Avrupa Birliği'nde mayıs ayında rüzgar ve güneş enerjisi kaynaklarından üretilen elektrik, fosil yakıtlarla üretilen elektriği geçti. Enerji alanında çalışan düşünce kuruluşu Ember'a göre, AB'de üretilen elektriğin üçte biri yenilenebilir kaynaklardan sağlandı ve fosil yakıtların payı yüzde 27'ye düştü. Kömürle enerji üretimi tarihin en düşük seviyesine indi ve bazı AB ülkeleri kömür kullanımını azaltma eğiliminde. İtalya, doğal gaz fiyatları düşük kalırsa 2024'te kömürle çalışan termik santralleri erken kapatacağını duyurdu.

Türkiye, 2023'ün ilk yarısında Almanya'nın ardından Avrupa'nın en büyük ikinci kömür tüketicisi olurken, Haziran ayında Almanya ve Polonya'yı geçerek en çok kömürden elektrik üreten ülke haline geldi. Türkiye'nin kömür yakıtlı elektrik üretiminden kaynaklanan emisyonlar da 44 milyon ton ile yılın en yüksek seviyesine ulaştı. Avrupa genelinde kömür kapasitesi azalırken, Türkiye'de artış gözlemlendi. Rusya'nın Ukrayna'yı işgali sonucu doğalgaz tedarikinde yaşanan sorunlar nedeniyle Türkiye kömür tüketimini artırmak zorunda kaldı. Türkiye, 2035 yılına kadar güneş ve rüzgar enerjisi kapasitesini artırma hedefine sahip.

Ember'in raporuna göre, 2024'ün ilk dört ayında Türkiye, Avrupa'da kömürden elektrik üretiminde birinci sıraya yükseldi. Bu dönemde Türkiye'nin kömür yakıtlı santrallerinden kaynaklanan toplam karbondioksit emisyonu 36 milyon metrik tonun üzerine çıktı. Almanya ve Polonya'nın kömür kullanımını azaltması, Türkiye'nin bu alandaki yükselişinin ana nedeni olarak gösteriliyor. Aynı dönemde Almanya ve Polonya'nın kömür yakıtlı üretimi önemli ölçüde azalırken, Türkiye'nin kömür yakıtlı üretimi 2019'un ilk dört ayına göre yaklaşık yüzde 6 arttı.

Türkiye, 2053 yılında net sıfır emisyon hedefine rağmen kömür kapasitesini artırmaya devam ediyor ve Avrupa'da termik santral kapasitesini artıran tek ülke oldu. 2022'de üretilen elektriğin %35'i termik santrallerden sağlandı. Almanya'nın aksine, Türkiye kömürden enerji üretiminde Avrupa'da ilk sıraya yükseldi ve 2030'a kadar tüm termik santrallerini kapatma planı olmadığı görülüyor. Ember Türkiye, Ukrayna ve Batı Balkanlar Bölge Lideri Ufuk Alparslan'a göre, Türkiye'deki bazı termik santrallerin lisans süreleri 2050 sonrasına kadar uzanıyor ve devlet bu santrallere tazminat ödemek istemiyor.

Küresel enerji üretiminin büyük bir kısmını oluşturan fosil yakıtlar, özellikle kömür, sera gazı emisyonlarının yüksek oranlarından sorumlu tutuluyor. Ember enerji analisti Bahadır Sercan Gümüş'e göre, kömürlü termik santrallerin kapatılması iklim değişikliği üzerinde olumlu etkiler yaratabilir. 2023 yılında dünya genelinde kömür kapasitesi net olarak artış göstermiş, özellikle Çin'deki yeni santraller bu artışın büyük bir kısmını oluşturmuş. Gümüş, kömürlü santrallerden kaynaklanan zararlı emisyonların ve partiküllerin çevresel sağlık üzerindeki etkilerini de detaylandırmıştır.