Kira ve ulaşım harcamaları Türkiye'de hane halkı bütçesinin neredeyse yarısını oluşturuyor

Türkiye'de hanehalkı gelirlerinin yüzde 70'e yakını gıda, konut ve ulaşım giderlerine ayrılıyor. Resmi verilere göre geçen sene enflasyon yüzde 85'in üzerine çıktı ve bağımsız sosyal bilimciler bu oranın daha yüksek olduğunu belirtiyor. TÜİK'in üç yıl sonra açıkladığı verilere göre, hanelerin gelirlerinden en çok pay ayırdığı harcamalar sırasıyla gıda, kira ve konut harcamaları, ulaştırma oldu. Eğitim, sağlık ve eğlence ve kültür harcamaları ise en düşük paya sahip.

Türkiye'de, özellikle büyük şehirlerde kira fiyatları hızla artarken, hükümetin önlemleri yetersiz kalıyor. İstanbul, Ankara ve İzmir'de ortalama bir ailenin elverişli bir konut bulması giderek zorlaşıyor. Asgari ücretin 11 bin 402 lira olduğu Türkiye'de, asgari ücretle çalışanların ve orta sınıfın konut kiralarını karşılaması neredeyse imkansız hale geliyor. Birleşmiş Milletler'in belirlediği 'elverişli konut hakkı' kriterlerine göre, İstanbul'da minimum kira fiyatları 14 bin TL'den başlıyor ve 70 bin TL'ye kadar çıkabiliyor. Ankara ve İzmir'de de durum benzer şekilde pahalı konutlarla sınırlı.

2022 yılında yüzde 64,7 enflasyon oranıyla karşılaşan Türkiye'de, 2023 yılı için belirlenen 8 bin 506 liralık asgari ücretin bir ailenin temel harcamalarını karşılamada yetersiz kalacağı ifade edildi. Dört kişilik bir ailenin aylık ortalama harcamaları 22 bin 364 lira olarak hesaplandı. Bu harcamalar arasında kira, faturalar, gıda, ulaşım ve diğer temel ihtiyaçlar yer alıyor. Enflasyonun 2022'deki gibi devam etmesi halinde, yıl sonunda bu tutarın 36 bin 676 liraya çıkacağı tahmin ediliyor.

Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) mayıs ayı verilerine göre, yıllık enflasyon oranı %39,59 olarak belirlendi ve aylık enflasyon artışı %0,04 oldu. Bu dönemde fiyatı düşen tek ana harcama grubu %13 ile konut sektörüydü. Ayrıca, Türkiye genelinde nisan ayında konut satışları, bir önceki yılın aynı ayına göre %35,6 azalarak 85 bin 652'ye düştü.

Eurostat verilerine göre, Türkiye, Mayıs 2023-Mayıs 2024 döneminde konut kirasında yıllık yüzde 125,10 artışla Avrupa'da en fazla artış gösteren ülke oldu. Türkiye'yi yüzde 12,80 oranla Macaristan izledi. 8 Haziran 2022'de kira ücretlerine yüzde 25'lik tavan uygulaması getirilmesine rağmen artış durdurulamadı. Endeksa'ya göre, iki yıllık dönemde Türkiye genelindeki kira fiyatları nominal olarak yüzde 265 arttı.