Science dergisi 2023 yılının çığır açan bilimsel buluşlarını seçti

Science dergisi 2023 yılının çığır açan bilimsel buluşlarını seçti ile benzer, 25 olumlu, 6 olumsuz, ve 10 önemli olmak üzere, toplam 38 olay izlendi.

ABD Japonya Belçika Avustralya Nature BBC İspanya İtalya Rusya Çin İngiltere Kanada Ukrayna NASA Fransa Danimarka Bilim İnsanları Oxford Üniversitesi İsrail Güney Kore Birleşmiş Milletler İsviçre Almanya Vietnam Sosyal Güvenlik Kurumu Yaratıcı dijital medya Pompei balıklar
ABD Japonya Belçika Avustralya Nature BBC İspanya İtalya Rusya Çin İngiltere Kanada Ukrayna NASA Fransa Danimarka Bilim İnsanları Oxford Üniversitesi İsrail Güney Kore Birleşmiş Milletler İsviçre

1888 yılından beri yayın hayatını sürdüren National Geographic dergisi, Aralık 2023 tarihli sayısıyla basılı yayınlarına son verme kararı aldı. Bundan sonra sadece abonelere özel olarak basılacak olan dergi, dijital yayıncılığa odaklanacak. Nisan ayında maliyetleri düşürmek amacıyla 19 editör işten çıkarılmıştı. Dergi sözcüsü, yapılan değişikliklerin içerik kalitesini etkilemeyeceğini ifade ederken, işten çıkarılan bir eski çalışan, tam zamanlı personelin yerini serbest yazarların alacağını belirtti.
24 Aralık 2023

Türkiye İlaç Sektörü Raporu 2023'e göre, Türkiye'de yenilikçi ilaçlara erişim oranı son dört yılda %20'den %6'ya düşmüştür. 2018-2021 arasında Avrupa İlaç Ajansı tarafından onaylanan 168 yenilikçi tedaviden Türkiye'de sadece 10'una erişim mümkündür. Türkiye'de kişi başı ilaç satışı ve ilaç satışlarının GSYH içindeki payı OECD ülkeleri arasında düşük seviyededir. Rapor, Araştırmacı İlaç Firmaları Derneği ve Avrupa İlaç Endüstrileri ve Birlikleri Federasyonu sponsorluğunda hazırlanmıştır.
1 Şubat 2024

Dünya Sağlık Örgütü'ne bağlı Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı, 2050 yılına kadar kanser vakalarının yüzde 77 oranında artabileceğini belirtti. Artışın nedenleri arasında tütün ve alkol kullanımı, obezite, hava kirliliği ve çevresel risk faktörleri gösterildi. Ayrıca, artan ve yaşlanan dünya nüfusu da kanser vakalarındaki artışı etkileyecek. En büyük artışın ve kanser yükünün, Birleşmiş Milletler'in İnsani Gelişme Endeksi'nin alt sınırında yer alan gelişmemiş ülkelerde olacağı vurgulandı.
1 Şubat 2024

Sağlıklı beslenme ve düzenli egzersizle birlikte kişilik özelliklerinin de uzun ve mutlu bir yaşam üzerinde etkili olduğu tartışılıyor. 'İkigai: Uzun ve mutlu bir yaşamın Japon sırrı' kitabı ve 2012 tarihli bir araştırma, 100 yaşına yakın insanların olumlu tutum ve yüksek duygusal farkındalık gibi benzer kişilik özelliklerine sahip olduğunu vurguluyor. Araştırmacılar bu özelliklerin uzun ömre katkıda bulunup bulunmadığını anlamak için daha fazla çalışma yapılması gerektiğini belirtiyor.
4 Haziran 2023

Klick Labs'tan araştırmacılar, akıllı telefonlardaki ses teknolojisini yapay zekayla birleştiren yeni bir yöntemle, 10 saniyede diyabet tanısı konulabileceğini belirtti. Bu yöntemle, 6 ila 10 saniyelik ses kaydıyla diyabet tanısı konulabildiği tespit edildi. Araştırmada, 267 kişiden iki hafta boyunca günde altı kez 6 ila 10 saniyelik sesli mesaj kaydetmeleri istendi ve bu verilerle tip 2 diyabet olup olmadığını tespit edebilen bir yapay zeka modeli geliştirildi. Bu modelin doğru teşhis oranı kadınlarda yüzde 89, erkeklerde yüzde 86 olarak ölçüldü.
19 Ekim 2023

Aksaray Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Alptekin Karagöz, buğday ve genetiği değiştirilmiş organizmalar (GDO) hakkında bilgi verdi. Karagöz, dünyada genetiği değiştirilmiş buğday satışının olmadığını, Türkiye'de de GDO buğday ve buğday ürünlerinin bulunmadığını belirtti. Türkiye'nin genetiği değiştirilmiş ürün üretimini yasakladığını ancak ithalatına izin verdiğini söyledi. Ayrıca, buğdayın geleneksel ıslah yöntemleriyle geliştirildiğini ve GDO olmadığını ifade etti. Gluten konusunda ise, glutenin sadece Çölyak hastalığı ve gerçek Çölyak dışı gluten hassasiyeti olan kişiler için problem oluşturduğunu, diğer kişilerin buğday içeren gıdalardan kaçınmasına gerek olmadığını belirtti.
30 Eylül 2023

ABD'deki araştırmacılar, 13 ila 24 yaşlarındaki 276 kişinin verilerini inceleyerek erken gençlikteki ağır stresin ilerleyen yaşlarda kalp hastalıkları riskini artırdığını ortaya koydu. Katılımcılar stres seviyelerine göre dört gruba ayrıldı ve yüksek stres seviyesine sahip kişilerin daha fazla kilo aldığı, obezite ve kalp hastalıkları riskinin arttığı tespit edildi. Araştırma sonuçları 'American Heart Association' dergisinde yayınlandı ve erken yaşlarda stres yönetiminin önemi vurgulandı.
18 Ocak 2024

Avrupa Kardiyoloji Derneği'nin yayımladığı bir araştırmaya göre, çocukların ve gençlerin uzun süre hareketsiz kalmasının ilerleyen yaşlarda kalp hasarlarına neden olabileceği belirlendi. Araştırmada 766 çocuğun 11, 15 ve 24 yaşlarındaki hareketsiz kalma süreleri ve kalp ölçümleri karşılaştırıldı. Araştırmacılar, 11 ila 24 yaşları arasında hareketsiz geçirilen her dakikanın, kalp ağırlığında artışa neden olduğunu tespit etti. Araştırma yazarlarından Dr. Andrew Agbaje, gençlerin ekran başında geçirdikleri sürenin daha ağır bir kalbe yol açtığını ve bu durumun kalp krizi ve inme ihtimalini artırdığını belirtti.
23 Ağustos 2023

Amerikan Kızılhaçı, eşcinsel ve biseksüel erkeklere yönelik kan bağışı yapmasını engelleyen kısıtlamaları kaldırdığını duyurdu. Yeni ABD Gıda ve İlaç İdaresi (FDA) tarama yönergelerine göre, diğer erkeklerle tek eşli cinsel ilişkiye giren erkekler, diğer tarama kriterlerini karşıladıkları sürece bağışta bulunabilecek. Daha önce, erkeklerle cinsel ilişkiye giren erkeklerin kan bağışı yapmadan önce üç ay boyunca cinsel ilişkiden uzak durması gerekiyordu. Bu bekleme süresi artık, cinsel yönelimi veya cinsiyeti ne olursa olsun yeni bir partnerle veya birden fazla kişiyle cinsel ilişkiye girmiş veya anal seks yapmış herkes için geçerli olacak.
8 Ağustos 2023

Belçika'nın KU Leuven Üniversitesi'nden araştırmacılar, 'Afrika turkuaz killifish' türü balıklar üzerinde deney yaparak, beyinlerindeki yaşlanmayı durdurabildi. Araştırmacılar, kanser tedavisinde kullanılan 'Dasatinib' ve alerjiler için reçete edilen 'Quercetin' isimli ilaçları balıklara bir hafta boyunca uyguladı. Araştırmacı Jolien van Houcke, süreç sonunda yaşlı balıkların beyin hücrelerinde yenilenme tespit ettiklerini duyurdu.
9 Ağustos 2023

Oda sıcaklığında ve basıncında çalıştığı iddia edilen süper iletken LK-99, bilim dünyasında tartışma konusu oldu. LK-99, bakırla aşılanmış, kurşun, oksijen ve fosfordan yapılmış çok kristalli bir malzeme. Ancak, bu iddiaların doğruluğu konusunda bilim dünyasında şüpheler bulunuyor. İlk olarak yayımlanan iki ön baskı arasında tutarsızlıklar olduğu ve gerekli testlerin yapılmadığı belirtiliyor. LK-99'un oda sıcaklığında çalışan bir süper iletken olması durumunda, bu, süper iletkenlerin kullanımını kolaylaştırabilir.
7 Ağustos 2023

Global Firepower tarafından yayımlanan '2023 Askeri Güç Sıralaması' raporunda 145 ülke askeri teçhizat, asker sayısı, mali durum ve coğrafya gibi faktörlere göre sıralandı. ABD, dünyanın en büyük askeri gücü olarak birinci sırada yer alırken, Rusya ikinci, Çin ise üçüncü sırada bulunuyor. Türkiye, özellikle hava gücüne yapılan vurgu ile 11'inci sırada yer aldı ve yükselen bir askeri güç olarak nitelendirildi.
11 Temmuz 2023

Helmholtz Münih Araştırma Merkezi'nden Profesör Ali Ertürk ve ekibi, ölü bir fareyi şeffaf hale getirerek kanser tümörlerinin daha ilk aşamalarında tespit edilmesini sağlayacak bir yöntem geliştirdi. Bu teknik, şu anda sadece ölü fareler üzerinde uygulanabiliyor ve küçük tümörlerin tespitinde devrim niteliğinde bir ilerleme olarak değerlendiriliyor. Fareyi şeffaf hale getirmek için ölü hayvanın yağ ve pigmentleri kimyasal bir yöntemle ayrılıyor ve bu sayede organlar ve sinirler neredeyse görünmez hale geliyor. Araştırma Nature dergisinde yayınlandı ve Cancer Research tarafından büyük potansiyel taşıdığı yorumu yapıldı.
11 Temmuz 2023

Japonya'da her yıl Aralık ayında yapılan geleneksel bir etkinlikte, yılın sosyal ruh halini yansıtan popüler bir kelime seçiliyor. 2023 yılı için Teikoku Databank tarafından yapılan araştırmada, 1000'e yakın küçük ve orta ölçekli firmanın katılımıyla 'değişim' anlamına gelen 'kaeru' kelimesi en yüksek oyu aldı. Bu seçimde, iklim değişiklikleri, Japon yeninin değer kaybı ve Ukrayna ile Ortadoğu'daki krizler sonucu artan yakıt fiyatlarının etkisi olduğu belirtildi.
5 Aralık 2023

Japonya'daki Tohoku Üniversitesi'nden araştırmacılar, diş kaybı ve diş eti hastalıklarının beyinde düşünce ve hafızayı kontrol eden hipokampus bölgesi üzerindeki etkilerini inceledi. 55 yaş ve üzeri bireyler üzerinde yapılan araştırmada, ağızdaki diş sayısının azalması ve diş eti hastalıklarının artmasıyla hipokampusun sol lobunun küçüldüğü gözlendi. Araştırma sonuçları 'Neurology' dergisinde yayınlandı.
6 Temmuz 2023

İsrail'deki Negev Ben-Gurion Üniversitesi'nden bilim insanları, Japon balıklarının navigasyon sistemini incelemek için bir cihaz geliştirdi. Bu cihaz sayesinde balıkların yönlerini bulurken beyinlerindeki sinirsel aktivite izlendi. Araştırma sonucunda, Japon balıklarının memelilerden farklı olarak, tam konumları belirleyen özel nöronlar yerine, sınırlara veya engellere yaklaştıkça ateşlenen nöronlara dayalı bir navigasyon sistemi kullandıkları keşfedildi. Bu bulgular, balıkların çevresel değişikliklere adaptasyonunu anlamak için önemli olabilir.
27 Nisan 2023

Financial Times (FT), 2023 yılının en etkili 25 kadınını belirlediği listeyi yayınladı. Listede çeşitli alanlarda başarılar elde etmiş kadınlar yer alıyor ve bu kadınlar hakkında yazılar da yine etkili kadınlar tarafından kaleme alındı. Listede sanat, ekonomi, teknoloji, spor, siyaset ve bilim alanlarında önemli başarılara imza atmış isimler bulunuyor. Öne çıkan isimler arasında Margot Robbie, Beyonce, Barbara Kingsolver, Alia Bhatt, Mira Murati ve Katalin Karikó gibi çeşitli sektörlerden kadınlar var.
4 Aralık 2023

Nobel ödüllü Çinli yazar Mo Yan, bir derginin yıldönümü kutlamasında yazar arkadaşı Yu Hua'ya kitap ödülü takdim ederken konuşmasını yapay zeka uygulaması ChatGPT ile hazırladığını açıkladı. Mo Yan'ın bu açıklaması, etkinlikteki izleyicileri şaşırttı ve Çin merkezli sosyal medya platformu Weibo'da geniş yankı buldu. Bazı kullanıcılar, ChatGPT'nin Çin'de henüz kullanıma açılmamış olması nedeniyle yazarın bu açıklamasının yasal sorunlara yol açabileceğini belirtti.
21 Mayıs 2023

İsviçre'nin Cenevre kentinde 'AI for Good' konferansı düzenlendi. Konferansta insansı robotlar, yapay zekanın dünyanın büyük sorunlarını çözmeye yardımcı olabileceğini ve insanların işlerini almayacaklarını belirttiler. Robotlar, daha sıkı düzenlemelere ilişkin sorulara belirsiz yanıtlar verdiler. Tıbbi robot Grace ve ifade yeteneğine sahip Ameca gibi robotlar, insanlarla işbirliği içinde olacaklarını ve dünyayı daha iyi bir yer yapma niyetlerini ifade ettiler.
8 Temmuz 2023

Birleşmiş Milletler, Dünya Sağlık Örgütü, UNICEF ve Gavi Aşı İttifakı'nın ortak açıklamasına göre, 2025 yılı sonuna kadar 12 Afrika ülkesine yaklaşık 18 milyon doz sıtma aşısı gönderilecek. GSK tarafından geliştirilen Mosquirix aşısı daha önce Gana, Kenya ve Malavi'de 1,7 milyon çocukta denendi. Aşılar Benin, Burkina Faso, Burundi, Kamerun, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Liberya, Nijer, Sierra Leone ve Uganda'ya da gönderilecek. 2026 yılında yıllık aşı talebinin 40-60 milyona çıkması bekleniyor. Sıtma, her iki dakikada bir çocuğun ölümüne neden olan ölümcül bir hastalık ve en çok Afrika'da görülüyor.
5 Temmuz 2023
İşaretlediklerim