Solfasol · 5 Temmuz 2025

Bilge Ulusman ile ‘Edebi Babanın Reddi' - Kitaba Dair #138

  • 0:02 İyi günler. Kitaba Dair programının 138. bölümündeyiz. Bilge Ulusman Hoca bizimle birlikte olacak. Metis Yayınları'ndan çıkan Edebi Baba'nın Reddi: Kadın Yazınında Kurucu Söylem, Türsel İşlev ve Anlatısal Arayışlar (1895-1950) başlıklı kitabı üzerine sohbet edeceğiz. Bilge Hocayla hoş geldiniz. Merhabalar, hoş buldum. Çok teşekkür ediyorum davetiniz için. Ben teşekkür ederim katıldığınız için. Kitabınızı zor okudum. Bu benim hatam; edebiyat konusunda ne kadar cahil olduğumu fark ettim. Kitapla konuşmaya başlamadan önce söyleyeyim ki, dört roman işaretledim; onları okuyacağım.
  • 0:51 Kitap hakkında konuşmaya başlamadan önce, bilmediğimiz şeyleri öğreten, faydalı bir kitap olduğunu düşünüyorum. Elinize sağlık, birçok kavram öğrendim. Siz toplumsal cinsiyet çalışıyorsunuz. Doktoranızı 2023 yılında jinoeleştirel bir edebiyat okuması üzerine yapmışsınız. Edebiyat ve kadın çalışmaları konusunda mükemmel bir noktaya geldiğinizi düşünüyorum. Elinize sağlık, kitabı okuyunca insan bir şeyler öğreniyor ve anladım mı anlamadım mı diye size danışmak istiyorum.
  • 1:57 Eserinizde eril kanon kavramından ve edebiyat içindeki edebi baba figüründen bahsediyorsunuz. Kadın yazının, bu eril kanona karşı bir eleştirel okuma sunduğunu belirtiyorsunuz. Edebi bir dünya içinde, tarihsel bir süreçte 42 kitaba yapılan eleştiriler ve roman analizleri üzerinden bunu yapıyorsunuz. Edebi baba derken neyi kastediyorsunuz?
  • 2:31 Edebiyat metinlerini tarih yazımında arşiv belgesi olarak kullanılabilir miyiz, nasıl faydalanabiliriz üzerine konuşuyoruz. Ahmet Mithat'ın kadın yazara vesayeti altında yazdığı metinlerle, erken dönem kadın yazını örnekleri üzerine bakıyoruz. Bir kırılma noktası olarak 1895'te hanımlara mahsus gazete yayın hayatına başlayınca kadın yazarların ses sahibi olabildiğini görüyoruz. Ahmet Mithat'ın kadın yazarı uyardığı o cümle ise, "Her kadının muhakkak bir Ahmet Mithat'ı olmalıdır" şeklide. Bu eril vesayet tarih boyunca görülüyor ve bu durum 19. yüzyıl Osmanlı edebiyatında özellikle belirgin.
  • 7:08 Kadın yazarlar genel olarak o dönemde ve bugün ne gibi zorluklar çekiyorlar? 1895'ten bugüne bir değişim oldu mu sizce? Bugünün yayın dünyasında, kadın yazarların karşılaştıkları değişti mi? Kadın yazarların metinlerini yayınlayabilecekleri olanaklar var mı? Elbette değişim oldu, kadın yazarlarla konuştuğumuzda bugüne oranla daha iyi bir noktadayız ama hala zorluklarla karşılaşıyorlar. Kadın yazarların tefrikalarda kalması metinlerin erişimini zorlaştırıyor.
  • 11:17 Edebiyat dışındaki alanlarda, kadın akademisyenler olarak da bu eril vesayet görülebilir mi? Akademide erkek egemen bir kanon mu var? Belirli konularda çalışmanız bile iktidar biçimleri tarafından belirlenebiliyor. Akademide bu tür güç ilişkileri içinde özgür değiliz. Ayrıca kitabınızda kadın yazar, anlatıcı, kadın karakter ayrımı yapıyorsunuz. Kadın yazarlar yeni kadın karakter temsilleri üretirken, Gilber ve Goobber'ın çarpık ayna metaforu anlatıcıları farklı bir yere taşıyor. Kadın anlatıcıların metinde var olması, kadınlar arası dayanışmayı da temsil ediyor.
  • 15:46 Tarihsel, siyasal ve sosyolojik dönüşümler edebi metinleri nasıl etkiliyor? Özellikle geç Osmanlı'dan başlayarak, Tanzimat, Cumhuriyet dönemi gibi süreçlerde edebiyat ve kadın yazının bu dönüşümlerden nasıl etkilendiğini konuşuyoruz. Kadın cinayeti anlatıları ve nefsi müdafaa cinayeti gibi temalar ortaya çıkıyor ve bu türler, tarihsel kontekstlerle şekilleniyor.
  • 18:34 Son bölümde gotik anlatıların dönüşümünden bahsediyorsunuz. Modern hane ve ev içi şiddetin artışı, kadın cinayetlerini ele alıyorsunuz. Gotik anlatının doğaüstü varlıklarla değil, ev içi şiddetle ilgili olduğunu anlatıyorsunuz. Bu dönüşüm nasıl oldu? Suat Derviş'in romanında olduğu gibi, hane kadınlar için tekinsiz bir yer haline gelebiliyor. Kadın cinayetlerini anlatırken, metinler bu çerçevede kadına dair tepkileri gösteriyor.
  • 20:17 Son olarak hocam, gelecek projeleriniz nedir? Edebi Baba'nın Reddi kitabınız çok büyük ilgi gördü. Şimdi hangi konular üzerinde çalışıyorsunuz? Kadın yazının bibliyografyasını çıkarmak istiyorum. 1895-1950 arası yazın arşivi oluşturmayı planlıyorum. Kadın yazarların metin erişimi genellikle zor oluyor. Harf devrimi gibi engeller var. Bu bibliyografya, araştırmacılara ulaşılabilir olacak.
  • 0:02 Giriş ve Konu Tanıtımı
  • 0:51 Kitabın Önemi ve Yazarın Çalışmaları
  • 1:57 Edebi Baba ve Eril Kanon
  • 2:31 Kadın Yazarlık ve Eril Vesayet
  • 7:08 Kadın Yazarların Zorlukları ve Değişim
  • 11:17 Akademide Eril Kanon ve Kadın Anlatıcı
  • 15:46 Tarihsel Dönüşümler ve Edebiyat
  • 18:34 Gotik Anlatıların Dönüşümü
  • 20:17 Gelecekteki Projeler ve Kapanış
İşaretlediklerim