Türkiye'nin kömür bağımlılığı ve 2050 sonrasına uzanan termik santral lisansları

Türkiye, 2023'ün ilk yarısında Almanya'nın ardından Avrupa'nın en büyük ikinci kömür tüketicisi olurken, Haziran ayında Almanya ve Polonya'yı geçerek en çok kömürden elektrik üreten ülke haline geldi. Türkiye'nin kömür yakıtlı elektrik üretiminden kaynaklanan emisyonlar da 44 milyon ton ile yılın en yüksek seviyesine ulaştı. Avrupa genelinde kömür kapasitesi azalırken, Türkiye'de artış gözlemlendi. Rusya'nın Ukrayna'yı işgali sonucu doğalgaz tedarikinde yaşanan sorunlar nedeniyle Türkiye kömür tüketimini artırmak zorunda kaldı. Türkiye, 2035 yılına kadar güneş ve rüzgar enerjisi kapasitesini artırma hedefine sahip.

Uluslararası düşünce kuruluşu Ember'in raporuna göre, Türkiye 2022'de elektrik üretimi için kömür ithalatını iki katına çıkararak tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştı ve 5,3 milyar dolar harcadı. Türkiye'nin kömür ithalatında en büyük pay sahibi Rusya olurken, Türkiye aynı zamanda doğalgaz, petrol ve nükleer enerji alanında da Rusya'ya bağımlı durumda. İthal kömürle elektrik üretimi yerli kömüre göre yüzde 25 daha fazla. Rüzgar ve güneş enerjisi kapasitesindeki artışa rağmen, Türkiye güneş enerjisi potansiyelini tam olarak kullanmıyor. 2022'de doğalgazdan elektrik üretimi ise yüzde 35 oranında azaldı.

Avrupa Birliği'nde mayıs ayında rüzgar ve güneş enerjisi kaynaklarından üretilen elektrik, fosil yakıtlarla üretilen elektriği geçti. Enerji alanında çalışan düşünce kuruluşu Ember'a göre, AB'de üretilen elektriğin üçte biri yenilenebilir kaynaklardan sağlandı ve fosil yakıtların payı yüzde 27'ye düştü. Kömürle enerji üretimi tarihin en düşük seviyesine indi ve bazı AB ülkeleri kömür kullanımını azaltma eğiliminde. İtalya, doğal gaz fiyatları düşük kalırsa 2024'te kömürle çalışan termik santralleri erken kapatacağını duyurdu.

Sürdürülebilir Ekonomi ve Finans Araştırmaları Derneği (SEFiA) ve Avrupa İklim Eylem Ağı (CAN Europe) tarafından hazırlanan bir rapor, Türkiye'de kömürden çıkışın işsizliğe yol açmayacağını, aksine yenilenebilir enerji sektörünün yeni istihdam kapıları açabileceğini belirtti. Rapor, Türkiye'nin 2053 net sıfır emisyon vizyonuna uyumlu bir elektrik sektörü dönüşümünün 2030'a kadar güneş enerjisinde 71 bin, rüzgar enerjisinde 141 bin ek istihdam yaratabileceğini ortaya koydu. Ayrıca, kömür ve linyit madenciliğinin GSYH içindeki payının yıllar içinde azalarak yüzde 0,08'e kadar düştüğü, sektördeki iş kazası sayısının ise arttığı belirtildi.

Almanya'da Isar 2, Neckarwestheim 2 ve Emsland nükleer santrallerinin reaktörleri devre dışı bırakılarak, ülkede nükleer enerji kullanımı sona erdi. Bu santraller, Almanya'nın enerji ihtiyacının yaklaşık %6'sını karşılıyordu. Nükleer santrallerin sökülme süreci ve radyoaktif atıkların depolanması konusunda henüz kesin çözümler bulunamamış durumda. Almanya'nın bu adımı, Fukuşima faciasının ardından nükleer enerjiye karşı artan eylemler ve Angela Merkel döneminde alınan kararlar sonucunda geldi. Türkiye ise nükleer enerji santrali inşa etmeye devam ediyor ve yenilenebilir enerji maliyetleri nükleer enerjiye göre daha düşük seviyelerde.