Genetiği değiştirilmiş bitkiler pestisit kullanımını artırdı

Türkiye'de yılda 4 milyon ton pestisit kullanılıyor ve bu durum hem insan sağlığını hem de çevreyi olumsuz etkiliyor. Pestisitler, tarım zararlılarıyla mücadele amacıyla kullanılıyor ancak suyu, toprağı ve havayı kirletiyor. Dünyada her yıl 385 milyon pestisit zehirlenmesi vakası kaydediliyor ve 11 bin kişi hayatını kaybediyor. Pestisit kullanımı azalacağı yerde artıyor ve bu durum, üreticilerin daha çok ürün alma hırsı nedeniyle oluyor. Pestisitlerin tek kazanan tarafı ise üretici şirketler. Türkiye'de yasak olan pestisitler, ihraç edilen ürünlerde saptanıyor ve geri gönderiliyor.

Türkiye'de son 42 yılda pestisit kullanımı yaklaşık yüzde 700 arttı. 1980'lerde yıllık pestisit kullanımı 7-8 bin ton iken, bu rakam 2020 ve 2021 yıllarında 53 bin, 2022'de ise 55 bin ton seviyelerine ulaştı. Ayrıca, Avrupa Birliği (AB) mevzuatına göre yasaklanan pestisit türlerinin Türkiye'de kullanımı halen yaygın. Bu durum, AB'ye ihraç edilen ürünlerde yapılan denetimlerde ortaya çıktı. 2022 yılında pestisit başta olmak üzere tarım zehiri kalıntılarının bulunmasıyla ilgili en çok bildirim yapılan menşe ülke Türkiye oldu.

Pestisitlerin etkisiyle son 10 yılda böcek popülasyonu yüzde 41 azaldı ve türlerin üçte biri yok oluş tehlikesiyle karşı karşıya. Bu durum, çiçeklerin tozlaşmasını sağlayan ve zararlılarla mücadele eden böceklerin azalması nedeniyle ekosistem için büyük bir tehdit oluşturuyor. Pestisitler, böceklerin yanı sıra bitkiler ve sucul canlılar üzerinde de olumsuz etkiler yaratıyor. Türkiye'de de yoğun bir şekilde kullanılan pestisitlerin kalıntıları, analiz edilen gıda örneklerinin yüzde 49'unda tespit edildi. Zararlı böceklerle mücadelede pestisit kullanımını azaltabilecek yararlı böceklerin üretimi ve satışı ise artıyor.

Aksaray Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Alptekin Karagöz, buğday ve genetiği değiştirilmiş organizmalar (GDO) hakkında bilgi verdi. Karagöz, dünyada genetiği değiştirilmiş buğday satışının olmadığını, Türkiye'de de GDO buğday ve buğday ürünlerinin bulunmadığını belirtti. Türkiye'nin genetiği değiştirilmiş ürün üretimini yasakladığını ancak ithalatına izin verdiğini söyledi. Ayrıca, buğdayın geleneksel ıslah yöntemleriyle geliştirildiğini ve GDO olmadığını ifade etti. Gluten konusunda ise, glutenin sadece Çölyak hastalığı ve gerçek Çölyak dışı gluten hassasiyeti olan kişiler için problem oluşturduğunu, diğer kişilerin buğday içeren gıdalardan kaçınmasına gerek olmadığını belirtti.

ABD'de bir mahkeme, Roundup bitki ilacının bir kullanıcıda kansere yol açtığı iddiasıyla üretici firma Monsanto ve ana şirketi Bayer'e 2,25 milyar dolar tazminat ödemesine karar verdi. Kullanıcı John McKivison, ürünü yirmi yıl kullandıktan sonra Hodgkin dışı lenfoma teşhisi aldı ve şirkete dava açtı. Bayer, karara itiraz edeceğini ve tazminat miktarının azaltılmasını sağlamak istediğini belirtti. Glifosat içeren Roundup'ın kanserojen olup olmadığı konusunda farklı kurumlar arasında görüş ayrılıkları bulunuyor.